Azerbaycan Alfabesi

Azerbaycan Alfabesi Hakkında Bilgi

Azerbaycan’da kullanılan alfabe Latin alfabesidir. İlk olarak 1929 yılında kullanılmaya başlanmış ancak kullanılması Sovyetler Birliği tarafından reddedilmiştir. Bilindiği üzere Rusça Kiril alfabesi ile yazılmaktadır ve Sovyetler Birliği’nde halk genel olarak Rusça yazmakta ve konuşmaktadır. 1939 yılında alfabenin reddedilmesi üzerine ülkede Kiril alfabesi kullanılmış ve Rusça hakim dil olmuştur. Bugün bakıldığında Azeri halkının büyük çoğunluğunun Azerice yanında Rusça da konuşabildiği görülmektedir. 1991 yılında Azerbaycan’ın kendi bağımsızlığı ilan etmesi üzerine yeniden kendi özlerine dönerek Azeri Türkçesinin yazılışında ve okunuşunda kullanılan Latin alfabesini kullanmaya başlamışlardır. Azerbaycan Türkçesi Yakutça’dan sonra Latin alfabesi ile yazılan ikinci Türk dilidir.

Azerbaycan’da 1929 yılında kullanılan Latin alfabesi Bakü’de Türk Alfabe Komitesi tarafından bulunmuştur. Azerbaycan alfabesindeki harfler Türk alfabesine yakın olmakla birlikte bir iki harf farklılığı bulunmaktadır. 1992 yılından sonra Azerbaycan resmi alfabesi şu harflerden oluşmaktadır: Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz. Görüldüğü üzere sadece Əə, Xx ve Qq harfleri hariç diğer harfler Türk alfabesinin aynısıdır. Türk alfabesi ve Azerbaycan alfabesi birbirine yakın olduğu için Azerice kolayca öğrenilmektedir. Hatta Azerbaycan alfabesi tam olarak öğrenilmeden bile Azerice konuşmaların benzerliği nedeni ile kolayca anlaşılmaktadır.

Azerbaycan Alfabesi Tarihi Gelişimi

10. yüzyılda İslam’ı kabul eden Selçuklular gibi diğer Oğuz boyları da Arap alfabesini kullanmaya başlamışlardır. Güney Azerbaycan’da (Azerice: جنوبی آذربایجان – گونئی آذربایجان; Cənubi Azərbaycan), Azeriler Farsça ve Arap alfabesini öğrenmek zorunda kaldılar. İran’daki Azerbaycan Türkleri bugün hala Arap alfabesini kullanıyor.

19. yüzyılın Azeri aydınlarından Mirza Fetali Ahundov (Az: Mirzə Fətəli Axundov), Arap alfabesini değiştirerek yeni bir Latin alfabesi ile değiştirdi. Daha yakın zamanlarda, 1922’de Yeni Türk əlifba komitəsi (Јени түрк əлифба комитəси; Yeni Türk Alfabe Komitesi) Bakü’de yeni bir Latin alfabesi yarattı.

1929’dan 1939’a Kadar

Aa, Bв, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ƣƣ, Hh, Ii, Ьь, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Ɵɵ, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Vv, Xx, Yy, Zz, Ƶƶ

1939’dan 1958’e Kadar

Аа, Бб, Вв, Гг, Ғғ, Дд, Ее, Ёё, Әә, Жж, Зз, Ии, Йй, Кк, Ққ, Лл, Мм, Оо, Өө, Пп, Рр, Сс, Тт, Уу, Үү, Фф, Хх, Һh, Цц, Чч, Ҷҷ, Шш, Щщ, ъ, Ыы, ь, Ээ, Юю, Яя, ‘ (apostrof)

1958’den 1991’e Kadar

Аа, Бб, Вв, Гг, Ғғ, Дд, Ee, Әә, Жж, Зз, Ии, Ыы, Јј, Кк, Ҝҝ, Лл, Мм, Нн, Оо, Өө, Пп, Рр, Сс, Тт, Уу, Үү, Фф, Хх, Һһ, Чч, Ҹҹ, Шш, ‘ (apostrof)

1991’den 1992’ye Kadar

Aa, Ää, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz

1992’den Sonra

Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz

Azerbaycan alfabesi, ə, x, ve q harfleri haricinde Türk alfabesinin aynısıdır.